Mniej zrębów w lasach państwowych

Przez ostatnie lata zwiększyło się zainteresowanie społeczeństwa lasami i zmieniły jego oczekiwania wobec lasów. Coraz więcej czasu – przynajmniej na poziomie deklaracji – chcemy w lasach spędzać, jeszcze bardziej doceniamy ich rolę przyrodniczą. 

- Lasy Państwowe, wsłuchując się w te potrzeby, powołały zespół, który z wykorzystaniem wiedzy naukowców i ekspertów pracuje nad znalezieniem rozwiązań zmierzających do ograniczenia wykorzystania rębni i cięć zupełnych. Zmiany mają nastąpić zarówno w nowo opracowywanych planach urządzenia lasu, jak i w już istniejących i realizowanych, gdy nastąpiły zmiany wiodących funkcji lasu i ograniczeń wywoływanych ocieplającym się klimatem – mówi Jerzy Fijas, zastępca dyrektora generalnego Lasów Państwowych ds. zrównoważonej gospodarki leśnej. Chodzi tu o zamieranie lasu, gradacje owadów i szkody od patogenów czy adaptację do zmiany klimatu.

Ograniczenia miałyby dotyczyć stosowania rębni zupełnej, polegającej na jednorazowym usunięciu z określonej powierzchni wszystkich drzew z pozostawieniem najwyżej pojedynczych drzew lub grupy drzew pełniących rolę biocenotyczną, czyli rzadkich gatunków, drzew dziuplastych, czatowni, drzew wzbogacających krajobraz itp.

Czy dałoby się w ogóle zrezygnować ze stosowania zrębów zupełnych? Na pewno nie. Stosuje się je bowiem m.in. by stworzyć dogodne warunki dla odnowienia gatunków o dużych wymaganiach świetlnych. Wykonuje się je także m.in. na terenach dotkniętych klęskami żywiołowymi czy w miejscach gdzie drzewostany masowo zaatakowane są przez owady czy choroby grzybowe.

Krzysztof Rostek, naczelnik Wydziału Hodowli Lasu Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych
Rębnie zupełne służą do odnawiania drzew gatunków wybitnie światłożądnych np. modrzewia europejskiego, sosny zwyczajnej, brzozy brodawkowatej, olszy czarnej oraz innych tolerujących warunki otwartej powierzchni od najmłodszych lat. Wykorzystanie rębni zupełnej naśladuje średnio- i wielkoskalowe zaburzenia naturalne, które umożliwiają odnowienie i rozwój gatunków pionierskich.
Ponadto, kształtując otwarte powierzchnie leśne tworzy się odpowiednie warunki dla wielu innych światłożądnych gatunków, np. ciepłolubnych roślin, owadów i ptaków. Tym samym zwiększa się w ten sposób różnorodność biologiczną lasu. Las w fazie inicjalnej stanowi miejsce do bytowania wielu rzadkich i chronionych organizmów, m.in. skowronka borowego, lelka kozodoja, nietoperzy, itp. Dlatego całkowita rezygnacja ze stosowania rębni zupełnych nie jest wskazana.

Zespół powołany w Lasach Państwowych ustalił, że stosowanie cięć zupełnych powinno być zostać ograniczone m.in.:

• w celu spowolnienia zmian w krajobrazie leśnym,
• w drzewostanach dojrzałych w celu inicjowania odnowienia naturalnego lub z sadzenia w pierwszej kolejności w płatach drzewostanu o obniżonej stabilności lub w miejscach, gdzie występują płaty odnowień naturalnych, drugie piętro lub podsadzenia,
• na powierzchniach przejściowych, czyli przy drogach, zbiornikach czy ciekach wodnych, przy szlakach turystycznych lub często odwiedzanych ścieżkach.

W takich miejscach wskazane jest, by prowadzić np. cięcia przekształceniowe. Zabieg taki, polegający na stopniowym przerzedzaniu drzewostanu, pozwoli na stworzenie dogodnych warunków do samodzielnego pojawienia się młodych drzew lub da przestrzeń do posadzenia młodego pokolenia. Odmłodzi to las jednocześnie zachowując jego złożoną strukturę (drzewa od najmłodszych po najstarsze), a także znacząco wpłynie na poprawę bezpieczeństwa ludzi przebywających na tych terenach.

Przy prowadzeniu prac leśnych kształtujących kolejne pokolenie lasu powinniśmy w dużym stopniu wykorzystywać:

• odnowienia naturalne w postaci nalotów i podrostów oraz drugie piętro drzewostanu na etapie wymiany generacji drzew z jednoczesnym zachowaniem pojedynczych drzew (drzewa biocenotyczne, kształtujące krajobraz) oraz tzw. powierzchniowych elementów strukturalnych drzewostanu (kępy starodrzewu, fragmenty rzadkich siedlisk czy płaty roślinności).
• naturalnie występującą sukcesję, czyli proces kolejnych, naturalnych przemian roślinności prowadzących do zmiany jej składu gatunkowego i coraz lepszego dostosowania do warunków siedliskowych,

- Zaproponowane zmiany odejścia od rębni zupełnych na rzecz bardziej złożonych wymagają czasu i rozwagi, gdyż będą one miały wpływ nie tylko na prowadzenie zabiegów hodowlanych, ale także wpłyną na ochronę i użytkowanie lasu, a my musimy myśleć perspektywicznie, aby zachować lasy w niepogorszonym stanie dla przyszłych pokoleń, a także aby było to rozwiązanie bezpieczne dla gospodarki państwa – podsumowuje dyrektor Fijas.